दीर्घ संधि के उदाहरण : दीर्घ संधि के नियम

हमारे व्हाट्सएप चैनल से जुड़े अभी जुड़े
हमारे टेलीग्राम ग्रुप से जुड़े अभी जुड़े

दीर्घ संधि के उदाहरण- यदि हृस्व दीर्घ अ,उ,ऋ,लृ,इ,के बाद क्रमशः सम्मान वर्ण आते हैं तो दोनों को मिलाकर दीर्घ हो जाता है

दीर्घ संधि के उदाहरण

दीर्घ संधि के नियम

  • अ/आ + अ/आ = आ
  • इ/ई + इ/ई = ई
  • उ/ऊ + उ/ऊ = ऊ
  1. अ/आ + अ/आ = आ

अ + अ = आ

  • युग + अंतर = युगांतर
  • दिव्य + अस्त्र = दिव्यास्त्र
  • दिवस + अंत = दिवसांत
  • राष्ट्र + अध्यक्ष राष्ट्राध्यक्ष
  • हस्त + अंतरण हस्तांतरण
  • अस्त + अचल अस्ताचल
  • उदय अचल = उदयाचल
  • आग्नेय + अस्त्र = आग्नेयास्त्र
  • लोहित + अंग = लोहितांग (मंगल ग्रह)
  • ध्वंस + अवशेष = ध्वंसावशेष
  • उप + अध्याय (अधि आय) = उपाध्याय
  • नयन + अभिराम = नयनाभिराम
  • सर्व + अंगीण = सर्वांगीण
  • देह + अतीत = देहातीत
  • दिवस + अवसान = दिवसावसान
  • प्रसंग + अनुकूल = प्रसंगानुकूल
  • मध्य + अवधि = मध्यावधि
  • बीज + अंकुर = बीजांकुर
  • भग्न + अवशेष = भग्नावशेष
  • स + अनुरोध = सानुरोध
  • स + अवयव = सावयव
  • मर्म + अंतक = मर्मातक
  • सहस्र + अब्दी (अप् + दी) सहस्त्राब्दी
  • शत + अब्दी (अप्+ दी) = शताब्दी
  • आनंद + अतिरेक आनंदातिरेक
  • विरह + अनल = विरहानल
  • रस + अनुभूति = रसानुभूति
  • पाठ + अंतर = पाठांतर
  • स्वत्व + अधिकार = स्वत्वाधिकार
  • पत्र + अंक = पत्रांक
  • पोषण + अभाव = पोषणाभाव
  • दृश्य + अवली (पंक्ति) = दृश्यावली
  • माम + अंचल = ग्रामांचल
  • धर्म + अधिकारी = धर्माधिकारी
  • स + अभिप्राय = साभिप्राय
  • स + अवधि = सावधि
  • मेघ + अवली = मेघावली
  • विष+ अणु = विषाणु
  • विक्रम + अब्द (अप् + द = वर्ष) = विक्रमाब्द
  • अक्ष + अंश = अक्षांश
  • सुख + अनुभूति = सुखानुभूति
  • ऊर्ध्व + अधर = ऊर्ध्वाधर
  • शोक + अन्वित (अनु + इत) = शोकान्वित
  • हर्ष + अतिरेक = हर्षातिरेक
  • क्रम + अंक = क्रमांक
  • जठर + अग्नि = जठराग्नि
  • पूर्ण + अंक = पूर्णांक
  • उत्तर + अधिकार = उत्तराधिकार
  • जन + अर्दन (पीड़ा) = जनार्दन
  • स्पर्श + अनुभूति = स्पर्शानुभूति
  • तथ्य + अन्वेषण (अनु + एषण) = तथ्यान्वेषण
  • नव + अंकुर = नवांकुर
  • सह + अनुभूति = सहानुभूति
  • स्व + अनुभूत = स्वानुभूत
  • अधिक + अंश = अधिकांश
  • उत्तर + अर्द्ध = उत्तरार्द्ध
  • देश + अटन (यात्रा) = देशाटन
  • स्व + अर्थ = स्वार्थ
  • न्यून + अधिक = न्यूनाधिक
  • अंध + अनुगामी = अंधानुगामी
  • स्व + अध्याय (अधि + आय) स्वाध्याय
  • मुर + अरि = मुरारि (मुर राक्षस के शत्रु = कृष्ण)
  • राम + अयन = रामायण
  • तीर्थ + अटन = तीर्थाटन
  • कीट + अणु = कीटाणु
  • शश + अंक = शशांक
  • हिम + अद्रि (पर्वत) = हिमाद्रि (हिमालय)
  • स्व + अधीन स्वाधीन
  • त्रिपुर + अरि = त्रिपुरारि
  • शत + अधिक = शताधिक
  • काम + अयनी = कामायनी
  • शीत + अंशु = शीतांशु (चंद्रमा)
  • हिम + अंशु (किरण) = हिमांशु (चंद्रमा)
  • विचार + अधीन (अधि + इन) = विचाराधीन
  • स्व + अर्थ = स्वार्थ
  • वात + अयन = वातायन
  • पर + अधीन पराधीन
  • विकल + अंग = विकलांग
  • स + अवधान = सावधान
  • विंध्य + अचल (पर्वत) = विंध्याचल
  • दीप + अवली = दीपावली
  • लोक + अपवाद = लोकापवाद
  • अर (पहिए के अरे) + अवली = अरावली
  • अर्ध + अंश = अर्धांश
  • पद + अर्थ = पदार्थ
  • जीव + अश्म (पत्थर) = जीवाश्म
  • गीत + अंजलि = गीतांजलि
  • परम + अर्थ = परमार्थ
  • धर्म + अर्थ = धर्मार्थ
  • पद + अवनत = पदावनत
  • मत + अंतर = मतांतर
  • अधिक + अधिक = अधिकाधिक
  • दाव (वन) + अग्नि = दावाग्नि
  • ऊह + अपोह = ऊहापोह
  • नयन + अंबु = नयनांबु (आँसू)
  • प्र + अंगन = प्रांगण
  • पूर्व + अहन् (दिन) = पूर्वाण (पूर्वाह्न)
  • स + अष्ट अंग = साष्टांग
  • गीत + अवली (समूह) = गोतावली
  • तिल + अंजलि = तिलांजलि
  • दाव + अनल = दावानल
  • नील + अंचल = नीलांचल
  • प्र + अर्थी = प्रार्थी
  • मोह + अंध = मोहांध
  • मध्य + अवकाश = मध्यावकाश
  • मूल्य + अंकन = मूल्यांकन
  • अक्ष + अंश = अक्षांश
  • रस + अयन = रसायन
  • मध्य + अहन् = मध्याह्ण
  • सुषुप्त + अवस्था = सुषुप्तावस्था
  • शतु + अंश = शतांश
  • अपर + अहन् = अपराह्ण (अपराह्न)
  • अंत्य अक्षरी = अंत्याक्षरी
  • गत + अनुगतिक = गतानुगतिक
  • मुख + अपेक्षी = मुखापेक्षी
  • देश + अंतर = देशांतर
  • रोम + अवली = रोमावली
  • रत्न + अवली = रत्नावली
  • रोम + अवली = रोमावली
  • युवन् + अवस्था = युवावस्था
  • छिद्र + अन्वेषी = छिद्रान्वेषी

अ + आ = आ

  • विषय + आसक्त = विषयासक्त
  • भाव + आविष्ट = भावाविष्ट
  • मित + आहार = मिताहार
  • शीत + आकुल = शीताकुल
  • आर्य + आवर्त = आर्यावर्त
  • गर्भ + आधान = गर्भाधान
  • ऐक्य + आत्म = ऐक्यात्म
  • भय + आकुल = भयाकुल
  • आम + आशय = आमाशय
  • खग + आश्रय = खगाश्रय
  • भय + आनक = भयानक
  • स्वर्ण + आभ = स्वर्णाभ
  • हिम + आगम = हिमागम
  • धूम + आच्छादित (आ + छादित) = भूमाच्छादिन
  • आयुध + आगार = आयुधाधार
  • शयन + आगार = शयनागार
  • शोक + आतुर = शोकातुर
  • भय + आक्रांत = भयाक्रात
  • जल + आशय = जलाशय
  • गर्भ + आशय = गर्भाशय
  • हिम + आवृत = हिमावृत
  • तुषार + आच्छन्न (आ + छन्न) = तुषाराच्छन्न
  • शंत + आयु = शतायु
  • विवाद + आस्पद = विवादास्पद
  • कुश + आसन = कुशासन
  • स्थान + आपन्न = स्थानापन्न
  • शाक + आहारी = शाकाहारी
  • जन + आदेश = जनादेश
  • मकर + आकृति = मकराकृति
  • स्वर्ग + आरोहण = स्वर्गारोहण
  • विरह + आतुर = विरहातुर
  • प्रेम + आसक्त = प्रेमासक्त
  • जन + आकीर्ण = जनाकीर्ण (भीड़)
  • पित्त + आशय = पित्ताशय
  • पंच + आयत = पंचायत
  • शोक + आकुल = शोकाकुल
  • कुसुम + आकर = कुसुमाकर
  • कंटक + आकीर्ण = कंटकाकीर्ण
  • सिंह + आसन = सिंहासन
  • गमन + आगमन = गमनागमन
  • हास्य + आस्पद = हास्यास्पद
  • गुरुत्व + आकर्षण = गुरुत्वाकर्षण
  • अन्य + आश्रित = अन्याश्रित
  • यात + आयात = यातायात
  • लोक + आयुक्त = लोकायुक्त
  • मेघ + आच्छन्न (आ + छन्त्र) = मेघाच्छन्न
  • पूर्ण + आहुति = पूर्णाहुति
  • भय + आक्रांत = भयाक्रांत
  • भ्रष्ट + आचार = भ्रष्टाचार
  • हिम + आलय = हिमालय
  • रत्न + आकर = रत्नाकर
  • प्राण + आयाम = प्राणायाम
  • छात्र (छात्रा) + आवास = छात्रावास
  • धर्म + आत्मा = धर्मात्मा
  • सौभाग्य + आकांक्षिणी = सौभाग्याकांक्षिणी
  • सत्य + आग्रह = सत्याग्रह
  • मेघ + आलय = मेघालय
  • मरण + आसन्न = मरणासन्न
  • विजय + आकांक्षी = विजयाकांक्षी
  • फल + आहार = फलाहार
  • रस + आभास = रसाभास
  • दीप + आधार = दीपाधार
  • स्नेह + आकांक्षी = स्नेहाकांक्षी

आ + अ = आ

  • पुरा + अवशेष = पुरावशेष
  • मुक्ता + अवली = मुक्तावली
  • विद्या + अर्जन = विद्यार्जन
  • क्रिया + अन्वयन (अनु + अयन) = क्रियान्वयन
  • निशा + अंत = निशांत
  • पुरा + अवतश = पुरावतंश (प्राचीन)
  • सत्ता + अंतरण = सत्तांतरण
  • द्राक्षा + अरिष्ट = द्राक्षारिष्ट
  • महा + अमात्य (मंत्री) = महामात्य
  • द्राक्षा + अवलेह = द्राक्षावलेह
  • तथा + अपि = तथापि
  • द्वारका + अधीश (अधि + ईश) द्वारकाधीश
  • रचना + अवली = रचनावली
  • सुधा + अंशु (किरण) = सुधांशु (चंद्रमा)
  • ब्रह्मा + अंड = ब्रह्मांड
  • दीक्षा + अंत = दीक्षांत
  • श्रद्धा + अंजलि = श्रद्धांजलि

आ + आ = आ

  • श्रद्धा + आलु = श्रद्धालु
  • प्रेक्षा + आगार = प्रेक्षागार
  • प्रेरणा + आस्पद = प्रेरणास्पद
  • निशा + आनन = निशानन
  • कारा + आवास = कारावास
  • स्वेच्छा (स्व + इच्छा)+ आचार = स्वेच्छाचार
  • क्रिया + आत्मक = क्रियात्मक
  • रचना + आत्मक = रचनात्मक
  • कारा + आगार = कारागार
  • द्राक्षा + आसव = द्राक्षासव
  • वार्ता + आलाप = वार्तालाप
  • दया + आनंद = दयानंद
  • भाषा + आवद्ध = भाषाबद्द
  • चिकित्सा + आलय = चिकित्सालय

2. इ/ई + इ/ई = ई

  • महा + आशय = महाशय
  • कृपा + आकांक्षी = कृपाकांक्षी
  • शंका + आलु = शंकालु
  • विद्या + आलय = विद्यालय
  • चिंता + आतुर = चिंतातुर

इ + इ = ई

  • योगिन् + इंद्र = योगींद्र (न् का लोप)
  • प्राप्ति + इच्छा = प्राप्तीच्छा
  • अति + इंद्रिय = अतींद्रिय
  • अति + इत = अतीत
  • अति + इव = अतीव
  • प्रति + इत = प्रतीत
  • गिरि + इंद्र = गिरींद्र
  • रवि + इंद्र = रवींद्र
  • प्रति + इक = प्रतीक
  • मणि + इंद्र = मणींद्र
  • हरि + इच्छा = हरीच्छा
  • कवि = इंद्र = कवींद्र
  • मुनि + इंद्र = मुनींद्र
  • अभि + इष्ट = अभीष्ट
  • अधि + इन = अधीन

इ + ई = ई

  • हरि + ईश = हरीश
  • अभि + ईप्सा = अभीप्सा
  • योगिन् + ईश्वर = योगीश्वर
  • परि + ईक्षित = परीक्षित
  • प्रति + ईक्षित = प्रतीक्षित
  • परि + ईक्षक = परीक्षक
  • परि + ईक्षण = परीक्षण
  • अधि + ईक्षक = अधीक्षक
  • अधि + ईक्षण अधीक्षण
  • वारि (जल) + ईश = वारीश (समुद्र)
  • परि + ईक्षा = परीक्षा
  • वि + ईक्षण = वीक्षण
  • प्रति + ईक्षा = प्रतीक्षा
  • गिरि + ईश = गिरीश
  • क्षिति + ईश = क्षितीश
  • कपि + ईश = कपीश

ई + इ = ई

  • अधि + ईश्वर = अधीश्वर
  • मही (पृथ्वी) + इंद्र = महींद्र (राजा)
  • महती + इच्छा = महतीच्छा
  • मुनि + ईश्वर = मुनीश्वर
  • शची (इंद्र की पत्नी) + इंद्र = शचींद्र (इंद्र)
  • यती + इंद्र = यतींद्र
  • सुधी + इंद्र = सुधींद्र (विद्वान)

ई+ ई = ई

  • फणी (साँप) + ईश्वर = फणीश्वर (शेषनाग)
  • फणी (साँप) + इंद्र = फणींद्र (शेषनाग)
  • रजनी+ ईश = रजनीश (चंद्रमा)
  • नारी + ईश्वर = नारीश्वर
  • नदी + ईश्वर = नदीश्वर
  • श्री + ईश = श्रीश (विष्णु)

3. उ/ऊ + उ/ऊ = ऊ

उ+उ=ऊ

  • लघु + उत्तम = लघूत्तम
  • कटु + उक्ति = कटूक्ति
  • सती + ईश = सतीश (शिव)
  • मही (पृथ्वी) + ईश = महीश (राजा)
  • सु + उक्ति = सूक्ति
  • गुरु + उपदेश = गुरूपदेश
  • मृत्यु + उपरांत (उपर + अंत) = मृत्यूपरांत
  • बहु + उद्देशीय = बहुद्देशीय
  • भानु + उदय = भानूदय
  • मंजु + उषा = मंजूषा
  • अनु + उदित = अनूदित
  • विधु + उदय = विधूदय
  • मधु + उत्सव = मधूत्सव

उ + ऊ = ऊ

  • लघु + ऊर्मि = लघूर्मि
  • सिंधु + ऊर्मि = सिंधूर्मि (समुद्र की लहर)

ऊ+ उ = ऊ

  • चमू + (सेना) + उत्साह (उद् + साह) = चमूत्साह
  • भू + उपरि = भूपरि
  • वधू + उक्ति = वधूक्ति
  • वधू + उल्लास (उद् + लास) = वधूल्लास

ऊ+ ऊ = ऊ

  • भू + ऊर्ध्व = भूर्ध्व
  • सरयू + ऊर्मि = सरयूर्मि

आशा करते हैं कि आपको इस ब्लॉग से आपको दीर्घ संधि के उदाहरण : दीर्घ संधि के नियम के बारे में महत्वपूर्ण जानकारी प्राप्त हुई होगी संधि से जुड़े हुए अन्य महत्वपूर्ण और रोचक ब्लॉग पढ़ने के लिए यहां क्लिक करें।

इसके साथ आप हमारे अन्य ब्लॉग को पढ़ सकते है जिसकी लिंक निचे दी गई है

आप अन्य सामान्य ज्ञान के लिए आप फैक्ट्स पत्रिका पर जा सकते है।

Leave a Comment